Dag 11 van onze reis langs de Zijderoute: Van Bukhara via Shakhrisabz naar Samarkand
30 mei 2015
Klik hier voor onze route (op Maps.Google)
besneeuwde bergen onderweg
’s Morgens nemen we beiden wat water met ORS (zouten en suikers om vochtverlies te compenseren). Van ontbijten komt niet veel. R. moet meteen in de bus alweer overgeven. Heel naar.
We hebben een tocht van 11 uur voor de boeg. Het is een saaie reis door een soort woestijn/ steppelandschap en katoenplantages. Van een medereiziger krijgt Riet ’s avonds een pil, die het overgeven gelukkig tegengaat. Dat blijkt een stap in de goede richting. Motilium heet het spul. We hebben een arts in de groep die voor informatie kan zorgen aangaande het gebruik.
Bij de lunch is er uiteraard weer van alles aan lekkers te eten, maar de reisbegeleider zorgt ervoor dat ik een schoteltje witte rijst krijg en wat kippensoep. Meer hoef ik niet en is ook niet goed voor me, denk ik. ’t Is trouwens best een leuke locatie waar we lunchen. Een echt wegrestaurant met een groot terras en beschaduwde plekken om te zitten. Voor het toilet moet je apart betalen. ’t Is een eind lopen over het terrein en eerst zie ik niemand maar als ik terugkom, staat er ineens een dametje dat de hand ophoudt. Na de maaltijd of wat ervoor doorgaat bij mij, ga ik voor de zekerheid nog eens. Weer dokken natuurlijk. Ach, het is maar 500 Sum.
en eindeloze katoenplantages...
Dan weer uren rijden door saai woestijnachtig landschap en eindeloze katoenplantages met struikjes die nu nog klein zijn maar in het najaar het land wit zullen maken met hun pluizige bollen. Soms zien we op de achtergrond bergen bedekt met sneeuw. In de loop van de middag rijden we Shakhrisabz binnen. (Ook wel Shachr-e Sabs en nog andere spellingswijzen. )
Shakhrisabz
SHAKHRISABZ, 60 km ten zuiden van Samarkand, de “groene stad”, het oude Kech, waar Tamerlan in 1336 het levenslicht zag. Hij liet er tussen 1374 en 1396 het Ak-Saraï optrekken, het immense “witte paleis”, ook vandaag nog het meest indrukwekkende gebouw van de wereldlijke bouwkunst uit het middeleeuwse Centraal-Azië. Uit de tijd der Timouriden dateren ook de Roh-Gumbaz moskee (“de blauwe koepel”) en het mausoleumcomplex Gumbaz-i-Zaïdin.
Deze stad van nu 93.000 inwoners ligt aan de belangrijke noord-zuid-route. Waarschijnlijk is de stad in de 3e eeuw v.Chr. ontstaan en ze was voorbestemd om de hoofdstad van het immense rijk van Timur Lenk te worden. De beruchte en tegenwoordig in Oezbekistan beroemde heerser is geboren in een dorp 13 km zuidelijk van Shakhrisabz. Hij liet in deze stad een paleis bouwen en een mausoleum, waarin hij echter niet begraven is. Hij ligt begraven in de Gur-Emir in Samarkand, die wij morgen zullen bezoeken. Eind veertiende eeuw was Shakhrisabz een sterke stad met muren van 11 m hoog en 5 m dik. Tal van gebouwen zijn door Timur zelf ontworpen en onder zijn toezicht gebouwd. Sinds 2000 is de stad werelderfgoed.
de muur van Timur's paleis Ak Sarai
Timurs paleis Ak Sarai
Wij bekijken vandaag eerst het Witte Paleis, het Ak Sarai, aan het Registan. De muur is voor een deel weer opgeknapt en staat huizenhoog te blinken in de felle zon. Overal eromheen is het een drukte van belang. Tuinarbeiders werken aan de plantsoenen die hier al aangelegd zijn en nog aangelegd worden; vrachtwagens vervoeren zand en puin en bulldozers schuiven met zand. Het stuift dat het een aard heeft. Over een soort bres in de muur en over een zandvlakte bereiken wij het terrein van de ruïne. Het is allemaal nog in ontwikkeling, zei ik al. De Oezbeekse overheid is er kennelijk wat aan gelegen om dit monument weer in een passende infrastructuur in te passen. Timur is nu de grote held, de man die de natie een identiteit moet geven.
Ak Sarai paleis: niet veel meer over
Van het Ak Sarai paleis is tegenwoordig niet veel meer over. Alleen de beide pylonen, de zijkanten van het enorme portaal staan nog overeind. Maar die wekken dan ook wel grote indruk. Ze zijn 38 meter hoog (!) en de spanwijdte bedroeg destijds 22 meter. Opgebouwd uit terracotta kleurige bakstenen laten ze toch ook nog wel versiering zien hoewel die erg beschadigd is. Geometrische figuren en patronen in voornamelijk de tinten blauw en bruin verlevendigen de enorme vlakken. Er staat geschreven in sierletters: ‘God verlenge de dagen van de Sultan’. Er achter zouden talloze gebouwen hebben gestaan langs een met arcaden omzoomde hof en een grote fontein. Een reusachtig paleis, volgens kenners, en de belangrijkste kasteelbouw van Centraal Azië. Achter de ruïne heeft men onlangs mozaïekvloeren blootgelegd; er overheen is een stellage gebouwd die voorkomt dat je er overheen loopt. In het park dat men bezig aan te leggen achter het gebouw zien we in de verte een reusachtig beeld van Timur staan. Op het beeld staat de lijfspreuk: ‘Gerechtigheid is sterkte’.
de muur van Timur's paleis Ak Sarai
Timur's paleis Ak Sarai
de pylonen van Timur's paleis Ak Sarai: 38 m hoog, spanwijdte: 22 m re: een reconstructie/ artist's impression van hoe het geweest zou kunnen zijn
bewaard gebleven decoraties het zijn indrukwekkende brokken steen
achterkant
opgegraven vloermozaïeken en de muur nogmaals, met nieuwe beplanting ervoor
moskee Gök Gumbaz Djami
in de verte de sneeuwbergen; hier beneden is het loeiheet
Dorut- Tilovat- complex
Moskee Gök Gumbaz Djami
Wij gaan met de bus een eindje om het park heen naar het andere eind van het Dorut- Tilovat- complex. Daar staan een moskee en een paar mausolea. De moskee Gök Gumbaz Djami is in 1436 door Ulughbek gebouwd. Ulughbek was een kunstzinnige en geleerde kleinzoon van Timur, die ons veel aan cultuur heeft nagelaten. We komen zijn naam nog meer tegen morgen. De naam van de moskee betekent ‘blauwe koepel’ en die is goed gekozen. Hij wordt inderdaad bekroond met een turquoise-blauwe koepel, die glanst in de brandende zon. Binnen en buiten wordt gewerkt aan de restauratie. Vooral binnen is veel aan het fotografische oog onttrokken door lelijke steigers, maar enkele foto’s die ik wel kon maken, tonen toch wel de prachtige mozaïeken, deze keer vooral in geel, blauw en goud. Planten- en geometrische motieven zie ik.
Tegenover is het mausoleum van de geestelijke leraar van Timur, Sheikh Shamsuddin Kulal. Ook daar zijn schilders bezig met het wit verven van de ruimte en buiten staan mooie platen marmer te wachten op verwerking.
Er staat voor de toeristen een groot bord met hoe het allemaal wordt als het helemaal klaar is. Er is geen woord Engels of een andere westerse taal bij, helaas.
Dorus Siadat mausoleum
Even verder op hetzelfde complex is het Dorus Siadat mausoleum. Waarschijnlijk ligt alleen de oudste zoon van Timur, Djehanghir hier begraven. Hij overleed in 1376 en Timur besloot hier een grote necropolis te bouwen voor zijn familie. Er werd 25 jaar aan gebouwd. Het werd het ‘Huis van de Macht’ genoemd: Dorus Siadat. Timurs tweede zoon Omarsheikh werd hier begraven. Van het hele complex is alleen een mausoleum overgebleven, met een tentvormige koepel erop. Er staat nog een pylon, die in grootte vergelijkbaar is met die van het Ak Sarai paleis. De andere pylon is er niet meer. Door een poortje kunnen we via een trapje naar beneden waar de tombe te zien is. Er is op zich niet veel aan te zien: een sobere stenen kist.
moskee Gök Gumbaz Djami
moskee Gök Gumbaz Djami
prachtig gerestaureerde koepel
detail
interieur
een groot deel van het interieur staat in de steigers, maar ik maak foto's van een paar mooie details
achterkant van Ak Sarai paleis met Timurs beeld ervoor
Dorus Siadat mausoleum
dat is ook restauratiearbeid: metselkalk maken uit oude steen
Wie was Timur Lenk alias Tamerlan, alias Amir Timur
In Wikipedia is een heel groot artikel over deze intrigerende man opgenomen, waarvan ik hier de inleiding overneem: Wikipedia spelt: ‘Timoer’.
“Timoer Lenk (Kesh, 9 april 1336 – Otrar, 19 januari 1405) (ook bekend als Timoer de Grote, Timoer de Manke, of in Europa als Tamerlane en Tamburlaine, verbasteringen van het Perzische Temur-i-lang en Temür in Turkse talen) was een veertiende-eeuwse Turks-Mongoolse krijgsheer en stichter van het Timoeridische rijk en de dynastie der Timoeriden.
Timoer Lenk werd geboren in Kesh, dat tegenwoordig bekendstaat als Sachrisabz (omgeving van Samarkand, Oezbekistan). Timoer was heel zijn leven voornamelijk op oorlogspad en verbleef zelden langer dan een paar jaar op dezelfde plaats. Hij wist een nieuw rijk te creëren op de fundamenten van het ineengestorte Mongoolse Rijk. Hoewel hij een militair genie was — hij verloor geen veldslag nadat hij volledig aan de macht kwam in 1370 — wist Timoer geen effectief opererende regering neer te zetten, waardoor hij gebieden vaak opnieuw moest veroveren nadat ze in opstand waren gekomen. Meestal ging dit gepaard met onmenselijke wreedheden, zoals het bouwen van torens met afgehakte hoofden, waardoor hele regio’s ontvolkt raakten. Timoer werd daardoor van China tot West-Europa berucht en gevreesd. Gedurende zijn constante oorlogsvoering zijn volgens schattingen 17 miljoen mensen om het leven gekomen.
Timur staat met zijn rug naar zijn paleis...
Ook hier is men druk bezig de laatste hand te leggen aan het park en de paden. Op de achtergrond het Dorus Siadat mausoleum complex.
Held en barbaar
Timoer stierf in de winter van 1405 in Otrar, Kazachstan, terwijl hij optrok tegen zijn grootste vijand, Ming-China. Na zijn dood verdween Timoers rijk al snel van de kaart en werden zijn daden grotendeels vergeten. Zijn naam echter heeft in de geschiedenis een plaats gekregen naast die van zijn voorbeelden Alexander de Grote en Dzjengis Khan. Pas na de onafhankelijkheid van Oezbekistan kwam er meer aandacht voor de verrichtingen van Timoer. Men beschouwt hem daar als een held, omdat onder Timoers bewind het gebied van de Oezbeken bloeide als nooit tevoren. In de rest van de Islamitische wereld daarentegen wordt Timoer vooral als barbaar gezien.”
Identiteit voor een natie
Zoals je ziet nu niet meteen een vreedzame vader des vaderlands, althans niet voor de buurlanden. Voor Oezbekistan heeft hij ontegenzeglijk veel betekend. De huidige verering van Timoer gaat verder dan die voor Mao in China. Deze wordt tegenwoordig toch gezien als iemand die voor het land zeer veel heeft betekend maar die toch ook wel fouten heeft gemaakt, maar ja, die kwamen weer vooral door zijn vrouw en…. Met andere woorden, Mao wordt m.i. toch een beetje op de achtergrond geplaatst, men ziet niet in elke stad beelden van hem. Timur als beeld kom je in Oezbekistan nogal tegen. En overal worden kosten noch moeite gespaard om de gedachtenis van Timur op te poetsen. De man moet zoveel jaar na zijn dood de natie bijeen houden, identiteit verstrekken. Timur was niet alleen een meedogenloze soldaat, maar ook iemand met belangstelling voor culturele zaken. Op dat gebied is er een en ander door hem verricht en nagelaten. Zoals dus onder andere hier in Shakhrisabz.
Verder weer. De laatste tientallen kilometers naar Samarkand gaan door wat afwisselender gebied, met bergen en heuvels.
heuvelachtig terrein onderweg (uit de bus genomen)
Op de chorpoy
We checken in, in het Arba hotel in Samarkand. Het diner is verrukkelijk, alleen ik eet niet alles wat me lekker lijkt. De meest vettige dingetjes laat ik toch maar staan. Riet is nog heel moe en beroerd. Ze eet helemaal niet mee en rust op de chorpoy, een houten divan bedekt met kleden en kussens die aan het eind van de lange tafel staat.
Riet eet niet mee
Gelukkig slaan alle pillen en ORS bij ons allebei aan en genieten we van een deze keer vrijwel ongestoorde lange nachtrust. Dat doet goed. Gisteren had Riet al aangekondigd niet mee te gaan met de excursie door Samarkand. Nou, dan moet ze wel heel ziek zijn, want dit is het hoogtepunt van de reis, cultureel gezien, voor ons beiden. Gelukkig dus is ze de volgende morgen zo opgeknapt dat ze wel meegaat. In de loop van de dag krijg ik toch wel weer last en ik ga ’s avonds niet mee naar het diner. Maar overdag kan ik gelukkig dank zij de loperamide aan alles meedoen en zien wij beiden alle culturele hoogtepunten die deze dag te bieden heeft. En dat is heel wat. Je moet er niet aan denken dat je deze reis maakt en dit dan zou moeten missen. ’t Is toch wel het hoogtepunt, vandaag.